Бұл мақалада біз Алматының және оның айналасының қызықты жерлерін бір тізімге жинауды шештік. Өйткені, карантин аяқталады және оңтүстік астананы жақсы білуге болады.
Қалада
Алматының басты көрікті жерлерінің бірі 28 гвардияшы-панфиловшылар атындағы саябақтағы Вознесен соборы болып саналады. Ол 1904 жылдан 1907 жылға дейін салынған. Ағаш собор бір тырнақсыз салынған деп есептеледі, бірақ құрылыс кезінде металл қапсырмалар қолданылған.
Сурет: Әлихан Сариев
Саябақтың өзі XIX ғасырдың 70-жылдарында құрылған. Оның аумағында Панфилов дивизиясының батырларының есімдері жазылған аллея, Иван Панфилов, Бауыржан Момышұлы, Тоқаш Бокин, Ауған батырларына арналған ескерткіштер, Мәңгілік алаудың жанында орнатылған “виг “Даңқ мемориалы, сондай-ақ әскери мұражайы бар офицерлер үйі және Ыхас атындағы халық музыкалық аспаптар мұражайы бар.
Қаланың төменгі бөлігінде Буденный көшесінде 100000-нан астам жасыл кеңістіктің нағыз орманы орналасқан. Баум тоғайы 1894 жылы салынды, ауданы 139,5 га.
Тоғай туралы көптеген қалалық аңыздар бар. Тарихқа сәйкес, 1918 жылы тоғайда Верный архиепископы Пимен атылды. Өлер алдында ол мұнда қазынаны – шіркеу жәдігерлерін жасыра алды деп айтылады. Тағы бір аңызда Пимен қайтыс болғаннан кейін елес болды деп айтылады.
Гоголь көшесінде орналасқан Орталық мәдениет және демалыс саябағы 1856 жылы салынған. Ол бастапқыда “Мемлекеттік бақ”деп аталды. Оның аумағы 42 гектарды құрайды.
Саябақта балаларға арналған аттракциондар, аквапарк, спорт алаңдары, қайықтар мен катамарандарды жалға беру станциялары бар көл және динопарк бар.
Алматыдағы ботаникалық бақ 1932 жылы пайда болды. 2018 жылдан бастап 15 миллион доллар бөлінген ауқымды жөндеу жұмыстары жүргізілді.
Мұнда 174,3 мың ағаш, бұталар мен гүлдер отырғызылды, олардың көпшілігі еуропалық питомниктерден әкелінді. Сонымен, бақта Сіз Еуропадан тыс жерде алғаш рет отырғызылған “Royal Red” үйеңкісін және “Шантеклер”алмұртымен жабылған арканы таба аласыз. Ботаникалық бақтың ауданы 103 гектардан асады.
2010 жылы Алматыда Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті атындағы саябақ ашылды. Оның құрылысы он жылға созылды. Саябақтың аумағы 73 гектарды құрайды. 2019 жылдың шілдесінде Қазақстандағы ең ірі болып табылатын кіреберіс алаңындағы субұрқақ қалпына келтіруге жабылды, оған 470 миллион теңге бөлінді.
Алматыда 1974 жылы салынған” Денсаулық жолы ” бар. Бұл жүгіру, скандинавиялық серуендеу немесе велосипед тебу үшін тамаша. Бұл жер “терренкур” деп аталады, ол француз тілінен аударғанда “жергілікті жерде емдеу”дегенді білдіреді. Мұнда Кіші Алматы тау өзені ағып өтеді.
Терренкурт “Арман” кинотеатрының жанынан басталып, Достық даңғылымен қатар жүреді. Бағыт 4,5 шақырымды құрайды. Жолдың сол жағында беседкалары бар тоған бар. Жол бойында өте үлкен биіктік айырмашылықтары-теңіз деңгейінен 876 метрден 1058 метрге дейін.
2011 жылдың 1 желтоқсанында Алматыда метрополитен іске қосылды. Ол 23 жыл бойы салынған. Бастапқыда жерасты жолы “Райымбектен” “Алатауға”дейінгі жеті станциядан тұрды.
Іске қосылғаннан кейін бір жыл өткен соң Алматы метрополитені әлемдегі “ең керемет” жерасты тізіміне енді. Сондай-ақ көлік саласындағы “Алтын Арба”халықаралық қоғамдық сыйлығының лауреаты атанды. 2015 жылдың 18 сәуірінде тағы екі метро станциясы ашылды: Сайран және Мәскеу.
1937 жылы Алматыда трамвай жүйесі ашылды. 1990 жылдардың ортасынан бастап бұл көлік өзінің танымалдылығын жоғалта бастады, қалада тек екі трамвай жолы қалды. 2015 жылы трамвайлардың қатысуымен ауыр апаттар орын алып, трамвай депосының жұмысы тоқтатылды. Екі жылдан кейін бұл жерде Depo Evolution Park жастар лифт орталығы ашылды. Бұл жер фотосессиялар үшін қызықты орын.
2019 жылдың 23 мамырында Depo Evolution Park ғимараттары мен құрылыстарын қайта құру байқауы аяқталды. Алматы әкімдігі құрылыс басқармасының баспасөз қызметінің хабарлауынша, 2021 жылғы сәуір – жөндеуді аяқтаудың жоспарланған мерзімі.
Алматының негізгі жаяу жүргіншілер көшелері Арбат және Панфилов көшелері болып саналады. Арбат бойында сауда орталықтары – ЦУМ және пассаж, кинотеатрлар орналасқан. Бұл көшелерде кітап, зергерлік бұйымдар, киім дүкендері, скверлер, өнер галереялары, театрлар, субұрқақтар, спорт алаңдары, кофеханалар мен мейрамханалар бар. 2017 жылы көше ауқымды жөндеуден өтті, жаңа орындықтар мен ойын алаңдары пайда болды. Бұл жаяу жүргіншілер көшелерінде суретшілердің көрмелері үнемі өткізіліп тұрады, көше музыканттары мен бишілері жиналады.
Алматының тағы бір жаяу жүргіншілер көшесі-Төлебаева немесе Төлебайка, оны қала тұрғындары атайды. “Ине” фильмінің шыққанына 30 жыл толуына орай мұнда Моро мүсіні орнатылды. Тулебайкта 80 – ші жылдары “А-Студио”тобы құрылды.
Қаланың ерекше көрікті жерлерінің бірі болып табылатын” жасыл базардың ” бір ғасырдан астам тарихы бар. Оның сауда қатарлары әрдайым шулы және толып кетеді. Мұнда қала тұрғындары жаңа өнімдер, киім-кешек пен аяқ киім, жиһаз сатып алуда. Орталық базар туристер арасында да танымал. Мұнда сіз түпнұсқа кәдесыйлар сатып алып, ұлттық тағамдардан дәм тата аласыз.
Ел тұрғындары Алматыны Қазақстанның мәдени астанасы деп атайды. Қалада 20-дан астам мұражай бар, олардың ішінде Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік мұражайы, Әбілхан Қастеев атындағы өнер мұражайы бар. Алматыда Street-art дамып келеді және әртүрлі муралдар үйлердің қабырғаларын безендіреді. 2015 жылы Батырхан Шөкеновті еске алу қабырғасы пайда болды, ал Хоакин Феникспен бірге “Джокер” Оскар сыйлығын алған фильмнің тұсаукесері алдында кино кейіпкерінің портреті салынды.
Алматыда 19 театр бар. Еуразиялық кеңістіктегі ең ірі театрлардың бірі – Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрында 793 көрермен орны бар. Ол ТМД-дағы ең үздік опера театрларының тізіміне енді. Михаил Лермонтов атындағы Мемлекеттік академиялық орыс драма театры 1933 жылы құрылды, алайда ол кезде ашылу Семей қаласында өтті. Тек 1967 жылы Алматыда ғимарат салынды.
Сурет: Әлихан Сариев
Алматыны зерттеудің ең қолайлы тәсілдерінің бірі – экскурсиялар арқылы. Олардың бірі аясында туристер Алматы қаласы мұражайынан маршрутпен өтіп, Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрының ғимаратына тоқтайды, гидпен бірге 28 гвардияшы атындағы саябаққа барады. Экскурсия барысында “жасыл базарда”нағыз Азия нарығының атмосферасына енуге болады. Тағы бір экскурсия “Арман” кинотеатрынан басталады, туристер театр мен базарға, сондай-ақ “Атакент” пен Арбатқа барады. Келесі экскурсиялық бағдарлама екі бағытты ұсынады. Мемлекеттік цирктен бірінші болып Астана алаңында және республика алаңында тоқтап, “Медеу” мұз айдынына баруды қоса алғанда. Екіншісі цирктен басталады, бірақ мұз айдынымен бірге туристер олимпиадалық ауылды тамашалай алады.
Әр экскурсия қаланың географиясы мен тарихына ұқсас. Қазақстанда жеті жылға жуық тұрып жатқан саяхатшы-блогер, американдық Деннис Кин Алматыны көргісі келетін шетелдік туристерге арналған walking Almaty жобасын жасады. Ол “Алтын алаң”, “кіші станица”Тарихи ауданы және” Жасыл базар ” бойынша экскурсиялар жүргізеді.
Сурет: Әлихан Сариев
Экскурсиялардың бірі туристерге қаланың тарихи жерлеріне саяхат ұсынады. “Верный көшелері” бағыты аясында қаланың аз танымал құрылыстары туралы айтылады. Мысалы, 1854 жылы салынған Верный бекінісі және қаланың ең көне шіркеуі – Қазан соборы туралы. Алматыдағы экскурсияларды шетелдіктер ғана емес, жергілікті тұрғындар да қызықтырады. Бір адамға қала бойынша экскурсиялардың бағасы таңдалған экскурсияға байланысты 1500 теңгеден 15000 теңгеге дейін өзгереді.
Алматы Маңында
Қала қонақтары мен тұрғындары үшін ең көп таралған маршруттарды Көк-Төбе, Медеу, Шымбұлақ, Көк-Жайлау және Үлкен Алматы көлі деп атауға болады.
Медеодан Шымбұлақ тау шаңғысы курортына дейінгі жолда Ыстық бұлақ бар. Көздегі су радон болып табылады және көптеген тері ауруларын емдеуге көмектеседі.
Алматыдан шығысқа қарай 130 шақырым жерде Қайыңды көлі орналасқан. Ол ХХ ғасырдың басында пайда болды. 1911 жылы Верный қаласы (қазір Алматы) және оның айналасы қатты жер сілкінісіне ұшырады. Қайыңды шатқалында тектоникалық құлдырау болды. Кішкентай өзеннің орнында ішінде су басқан қылқан жапырақты орманы бар көл пайда болды.
“Қайыңды” сөзі қазақ тілінен аударғанда “қайың” немесе “қайың өскен” дегенді білдіреді. Алайда көлдің айналасында қайыңдар жоқ, ал бұл атау қайың тоғайынан шыққан. Өзеннің төменгі жағында Тянь-Шаньдағы ең үлкен қайың тоғайы орналасқан, ол шатқалға, өзенге және пайда болған көлге өз атын берді.
Алматыдан шығысқа қарай 200 шақырым жерде Шарын каньоны орналасқан. Каньонның ұзындығы-154 шақырым. Жартастардың биіктігі – 150-300 метр. Тәжірибелі туристер көктемде Шарын каньонына баруға немесе Алтын күзге дейін күтуге кеңес береді.
Тянь-Шаньның көгілдір маржаны Көлсай көлдері деп аталады. Үш су қоймасы Алматыдан 300 шақырым жерде орналасқан Күнгей-Алатау жотасының шығыс бөлігіндегі Көлсай шатқалында орналасқан. Көлдердің өзі теңіз деңгейінен 1800, 2250 және 2700 метр биіктікте орналасқан.
Аққұм-қалқан (қазақ тілінен аударғанда “Әнші бархан”) Алматыдан 300 шақырым жерде орналасқан. Әнші бархан “табиғаттың 7 жаңа кереметі” әлемдік тізіміне енеді. Шөлде жалғыз көтерілген 150 метрлік құм төбесі “Алтын Эмл” қорығында орналасқан.
“Әнші барханалар”. Бір күнде табиғат кереметімен қалай танысуға болады
Қазақстанның ең биік сарқырамасы – Бурхан-бұлақ Алматыдан 400 шақырым жерде орналасқан. Сарқыраманың төрт каскадының жалпы биіктігі – 168 метр.
